Pora czwarta: Noc

Obraz 1.

Poczekajcie z tą przestrzenią

którą prowadzicie na smyczy

niech Dom się wypełni ciemnościami

niech horyzont wypuści na wolność pisklęta nocy

które będą krążyć nad miastami

myląc wygaszone ogniska

i gwiazdy topniejące na łące

Niech się uspokoją szybujące ptaki

nad zagubioną we mgle ulicą

Jeszcze nie pora

żeby wypłoszyć ze strychu cienie nietoperzy

dawno umarłych

nie nadszedł jeszcze czas

wylęgania nocnych lęków

ani spacerów samotnych stóp nad wodami

Oto liturgia przebierańców masek i kostiumów

bladych twarzy i płonących oczu

Świat rzeczy nie rzuca podejrzeń

na nic co poza nim

żyjąc zgodnie z logiką

Przedmioty zachowują o tej porze godność tych

co idą na stracenie

tylko człowiek miota się

w klatce niepokoju jakby wierzył

że są w niej jeszcze drzwi

które wyprowadzą ku niezależności

Niezależności od czego?

Od radości która wyciąga długą szyję ku naszym dłoniom?

Od strachu który zaszył się w szczelinie naszej skóry?

Od bólu który nie ma zwyczaju przysyłać nam swoich wizytówek?

Od czego więc chce uciec człowiek?

Że tak spłoszony stoi z głową uniesioną do góry?

Spójrzcie na świat o tej porze.

Jak szybko zapala wszystkie zapasowe światła.

Jak w okamgnieniu miliardy promieniujących ciał

dają złudzenie bezpieczeństwa.

Jak bardzo

tylko uważnie się temu przyjrzyjcie

człowiek pragnie stanąć w obliczu jasności

sądząc że wyzbędzie się lęku przed śmiercią

przed nicością przed pustką

która go osacza tak dokładnie

i coraz to nowe zataczając

i coraz to bliższe kręgi

jakby pętlę skręcała na oczach człowieka.

Nie spieszcie się bardzo o tej porze

nie drżyjcie przed nieznanym światem

nie szukajcie w pobliżu czegoś

co wam zapewni spokój.

Stańcie w ciszy i posłuchajcie

co wam szepce trawa

posłuchajcie jak wam skrzypi snieg.

Wiem że ogarnia was drżenie

jak i mnie nieraz ogarniało

gdy zatrzymywałem się w środku miasta

niepewny drogi którą szedłem

a nad głową szumiała czarna rozpacz.

Ale zatrzymajcie się

wbrew temu co się z wami dziać będzie

bo być może nigdy więcej nie zrozumiecie

czym jest człowiek w otchłani.

I czym jest ta na moment zapalona iskierka

której może nikt i nigdy nie dostrzeże.

Posłuchajcie jak doprasza się o waszą uwagę serce.

Jak krew impulsami znaczy każdy milimetr swojego obiegu

wokół granic śmierci. Zaklinam was nie drżyjcie

bowiem tylko w środku nocy

i w centrum własnej świadomości

gdy wyznaczycie spotkanie tylko ze sobą

poczujecie jak krążą w waszym ogranizmie

wszystkie galaktyki świata.

I jak nieskończoność streszcza się w waszym lęku.

Stańcie w szumie ulic

w lecie w zimie lub w jesieni

stańcie wypełnieni przerażeniem niemocą i strachem.

Stańcie i krzyczcie wewnątrz swojej najgłębszej ciszy.

Przed waszymi oczami przemaszerują wieki całe.

A do waszej źrenicy zajrzy nieskończoność.

Stańcie więc w mieście albo na bezludnej pustyni

tam gdzie jeszcze stopa ludzka nie stanęła.

Stańcie na środku oceanu

kołysani falami wód i falami niepokoju.

Niech przez wasze życie na mgnienie przeniknie śmierć

niech śmierć przeniknie wasze władze i moce waszą wolę

i wasze wszystkie spełnione i nie spełnione postanowienia.

Niech wszystko co było za wami

na moment pojawi się przed wami

a także przerazicie się.

Więc czego się lękacie

skoro wasz własny świat wprawia was w zdumienie

w zaskoczenie

w niepewność?

Dlaczego drżycie przed światem

który przeżył miliardy innych światów

i teraz wam składa dar ze swojej historii

i teraz przedkłada wam sprawozdanie ze swojej istoty.

A wy zamiast zrozumieć

zamykacie przed ciemnością oczy

albo za wszelką cenę pragniecie odsunąć obraz

waszych myśli

przeczuć i niejasności.

Zanim wejdziecie do tego domu

posłuchajcie jak śpiewa wasza krew.

Może to hymn wyzwolenia od lęku?

Posłuchajcie jak za waszymi plecami cyka konik polny

a przecież to zima

śnieg i mróz targa się na stare drzewa

które pękają.

A konik polny cyka.

Stańcie i posłuchajcie.

Jeśli tego nie zrozumiecie

na nic wasze wołanie o światło.

A czy konik polny czy mysz czy wróbel

czy domy czy drzwi czy okna

czy zauważyliście jak wszystko świeci? Żyje i świeci.

I to bez względu na porę dnia

bez względu na to czy to zima czy wiosna.

Zrozumiałem to wtedy

gdy umierałem ze strachu

przybity i samotny

porzucony przez tych

którzy wokół rozświetlali ziemię

gnani obca mi żądzą władzy nad innymi.

Pamiętam tę noc.

Płonęła chmura.

Płonęły drogi.

Płonęło powietrze.

A mnie od ognia zostawionego w pośpiechu

​pies jakiś odciągnął

sam płonący i wyjący z bólu.

I gdy zapadła noc nie było żywej istoty

I wtedy

w którejś godzinie leżenia

zobaczyłem pełgający w przestrzeni płomyk.

Potem drugi.

I trzeci.

Były to zwierzęta

to one świeciły.

A potem widziałem jak człowiek w nocy świeci.

Było to okropne i piękne.

Był to cud.

I była to śmierć świata.

Ktoś krzyczał: - Jestem niewinny.

I płonął.

I później wielu ludzi krzyczało: - Jesteśmy niewinni.

I oni płonęli.

A więc ktoś kto jest niewinny płonie.

I świeci.

A świat jest niewinny.

Więc świeci.

I ciemności świecą.

I człowiek świeci.

Poczekajcie jeszcze sekundę z przestrzenią na smyczy

pozwólcie jej niech się poruszy

niech otrząśnie się z klęski jakiej doznała

Nie podchodźcie jeszcze do tego domu.

Tam coś się dzieje.

Może to wymaga dyskrecji.

Może to celebracja rytuał

którego wagi jeszcze nie znamy.

Może ten człowiek ten samotnik

ten Mag z podkrążonymi oczami

nie życzy sobie waszej obecności.

Może on nie wie że istnieje jeszcze inny świat

poza światem który sam sobie wybrał.

A może wie.

I może wie jeszcze więcej

niż wam się wydaje, że wie.

Powstrzymajcie na smyczy tę przestrzeń

uwiążcie ją

skoro takie panowanie macie już nad nią.

Niech się popasie na trawniku.

To nic że śnieg.

Dla przestrzeni to nie ma znaczenia.

Przestrzeń jest zatem pojemna.

Jaka więc jest pojemność estetyczna przestrzeni?

A pojemność filozoficzna?

A moralna?

Tyle zagadek. Więc wolę

żebyście nie prowadzili jeszcze tej przestrzeni

na smyczy psa.

Ten człowiek zapalił świeczkę.

I już wrócił na ziemię.

Znowu wrócił.

Ale czy wrócił całkowicie?

Czy wrócił ostatecznie?

Nie ma na to żadnego dowodu.

Kim jest człowiek co żyje z duchami?

Kim jest wywołując z kamieni ciała umarłych

ciała nieobecnych

ciała nigdy nie istniejących?

Czy szuka formy

która by mu powiedziała

jakie jest jeszcze inne życie

poza jego życiem

i jakie są jeszcze inne światy poza jego światem?

Popatrzcie na niego z daleka, z bardzo daleka. Stąpa wolno między rzeczami, zatrzymuje się na chwilę, dotyka kantów, rogów, mierzy się z materią, bada jej twardość, ciężar, moc. Uśmiecha się do sprzętów, jakby tam żywi ludzie siedzieli, a przecież wokół jest pusto. Rzeczy trwają w milczeniu albo w milczącym wyczekiwaniu, trwają, jakby miały wmontowany w sobie sygnał, który, gdy zajdzie potrzeba, rozproszy wszelkie wątpliwości. Ale na razie człowiek nie słyszy sygnału. Przygląda się jednak rzeczom z uwagą. Czyżby wyczekiwał, że ta milcząca większość świata milczy niezwyczajnie, milczy jakby przeciw czemuś, czego zaakceptować nie chce, nie potrafi, czy nie chce.

Wyrywa się z kagańca przestrzeń. O mocarze! Nie dajcie się. Trwajcie na posterunku. Zdobyliście drogi kosmiczne, u waszych nóg zbierają się sterowniki przestworzy. Podepczcie mocno butami, niech, w imię wielkości człowieka, podbój materii trwa nadal.

Niech idea totalnego niewolnictwa święci kolejne tryumfy poza granicami poznania. W imię poznania. W imię człowieka.

Rozświetla się niebo gwiazdami, które dawno umarły. Wygasły energie świetlne w ciałach, które już nie istnieją, a sygnały z galaktyk wciąż do nas płyną.

Stańcie jeszcze pod tymi gwiazdami. Zanurzcie wzrok w otchłani. Sięgnijcie dłońmi po te promieniujące ciała. Są na wyciągnięcie reki.

Dlaczego nie możecie uwierzyć, że świat, który żyje, świeci. A więc świeca i nieobecne światy. Obecność i nieobecność to, to dwie miary tej samej rzeczy.

O, widzę, że ktoś wędzidło zakłada horyzontowi.

Jakiś jeździec chciałby na grzbiecie nocy pogalopować.

Ktoś inny zakłada kajdanki promieniowi, który nieostrożnie stanął na jego drodze. Pewnie promień do celi zaraz by zaprowadził. I poczułby się panem światła.

A tamten, co ledwie oczy otworzył, już o panowanie nad gałązka zmierzchu woła. Jeszcze do stóp miasta nie dorósł, a już wyrywa dachy z domów, rozgniewany, ze po ulicach mu każe chodzić.

A pozostali z bronią w ręku za dalami się uganiają. Za wszelka cenę chcą jakąś dal ustrzelić. Ten marzy o białej dali, ów o niebieskiej, a ten, co za nimi, o dali za dalami.

Wielu spotkacie takich, co czatują na coś. Maja gotowe plany, maja siatki, worki, torby, sidła, wilcze doły. I maja radość w oczach.

A jeden, to postanowił morze uwięzić. I największą sieć przygotował, plotąc ją niemal całe życie. I zmartwił się bardzo, że zamiast morza próżnię wyciągnął. Medytował nad nią, nie zgadzał się na taki połów, ale w końcu zarzucił próżnię na plecy i odszedł do swojego domu, gdzie szykował sobie wieczny już odpoczynek. Zawsze to lepiej z próżnią niż samemu, myślał, zasypiając. I pocieszając się tak w samotności, poczuł, jak czyjś ciepły oddech przesunął się nad nim.

To jego morze po niego przyszło. O samej północy. Ciepłe i czyste. I umierał przekonany, że morzem wypełnia się jego życie.

Zatrzymajcie się na sekundę i odetchnijcie.

Za wami i przed wami wielkie wargi świata coś szepcą.

Wokół was ze świstem zatacza kręgi pocisk obcej wam myśli.

Nie lękajcie się.

Wargi świata szepcą swoje wieczne tajemnice.

Wsłuchajcie się w nie.

Może usłyszycie, jak mówią gwiazdy. Jak przed epokami spalone słońca spadają w jakiejś ciemnej, zamkniętej otchłani. Nie ruszajcie się chwilę. Nie drżyjcie. Spróbujcie ogarnąć wzruszeniem to, co nieogarnione inaczej, żadna logiką, żadną prawdą, żadna filozofią, teologią, matematyką, astronomią, etyką.

Tylko wzruszeniem pojmiecie zagadki świata.

Niczym innym.

Nasłuchujcie w tym jednym mgnieniu oka, jak dwie nieskończenie wielkie góry czasu spotykają się ze sobą i przenikają się nawzajem, przeszłość i przyszłość. Może dostrzeżecie przerażone oczy przestrzeni. W mrocznych źrenicach czasu, w długich tunelach śmierci zapadają się wszelkie miary, wagi, rachunki i racje. Dwie potężne góry materii jak dwie niepojęte dusze przejdą przez siebie, zatracone już w innych materiach, w innych bytach, w innych konstelacjach świadomości. I n ie musicie zrozumieć tego faktu, tej przemiany, która jest trwałością rzeczy poza wami.

Świat szuka siebie, szuka błędu, który niegdyś popełnił. Świat w nocy się sprawdza. Przechodzi rekonstrukcje swojej natury. Odbiera sobie złudzenia. Szuka pomyłki, co go doprowadziła do tej formy, którą posiadł. I może dlatego w nocy człowiek zepchnięty zostaje do granic obłędu. Może dlatego, żeby nie ogarnął straszliwej drogi, jaką przeszedł, i przechodzi nadal świat.

Ale nie lękajcie się. Właśnie dlatego nie lękajcie się nocy, ciemności, własnego niepokoju. Posłuchajcie w ciszy, jak szeleści powietrze. Usłyszycie, jak piasek osypuje się z wysokości. Słuchajcie dalej. Przestrzeń nachyli się ku wam. I kiedy wiara wasza będzie silna, przestrzeń zdradzi wam cząstkę tej tajemnicy, która jest zawsze poza wami. Ogarniecie wzruszeniem pierwotną, ciemną stronę życia. Przestrzeń nachyli ku wam wielkie ucho, wysłucha was, zadawajcie jej pytania i nie dziwcie się, że przestrzeń będzie milczała. To milczenie ma inną logikę, wyższą, pozarozumową. Otwierajcie szeroko oczy, a zobaczycie owe przerażające, piękne, wszechogarniające milczenie. I dopiero potem, gdy zobaczycie milczenie, białe milczenie świata w centrum ciemności, ujrzycie myśl, która błyśnie i spali się. Dostrzeżecie w przebłysku wielka rysę nad wami. Może zrozumiecie, że świat wam uchylił rąbka tajemnicy. Przestrzeń wynagrodzi wam wasze oddanie. I wtedy poczujecie się samotni jak nigdy dotąd. Ale ta samotność przywróci wam poczucie mocy. Staniecie bowiem wobec innej samotności. Wasze malutkie, płonące oko życia stanie wobec nieskończonego, wiecznego oka śmierci. Czyż w takich momentach człowiek może być pozbawiony wiary w siebie, siły ducha? Wtedy wobec wszystkiego, co poza nim, człowiek stanie się mocarzem, carem epok, władcą ciemności. Na moment. I to wystarczy. Jego światło, światło duszy człowieka, światło ciała człowieka, światło myśli człowieka, światło ziemskie popłynie na spotkanie ze światłem tajemnicy. I znowu tylko wzruszeniem można ogarnąć ten fenomen bytu. Niczym innym. Tylko wzruszeniem.

Stańcie i pomyślcie o tych ludziach, którzy na dalekich kontynentach też stoją w nocnej ciszy i nasłuchują głosów, a głosy te jeszcze nie maja źródła. Tamten człowiek, co czeka za oceanami, wsłuchuje się w szepty nocy tak jak wy. I ten drugi, na szerokiej pustyni, wychodzi ze swojego domu i słucha, jak piasek przesypuje się z miejsca na miejsce, jak kamyki się przetaczają. I leka się ten człowiek kamyków i piasku, które okrążają go, które są podstępne. Ten człowiek także czeka na głos. I patrzy w te same gwiazdy, w które wy patrzycie. A ten trzeci w górach. A czwarty na lodowej przestrzeni. Ten człowiek, i tamten, i jeszcze inny, podnoszą głowy i nasłuchują. Może czekają na wasz głos, na wasz oddech, na wasze westchnienie.

Uczcie się waszej nocy. Tej jednej, niepowtarzalnej. Przyjmijcie oddech ciemności. Nie przerażajcie się mową, której sensu nie pojmujecie. Może w tym języku, w tym obcym języku, są formy, są systemy gramatyczne, pojęcia i porządki rozumowe, które was wyrażają, choć wyrażają was jakby poza wami. Ale być może wy jesteście wkalkulowani w tamten ład. Może to dzięki wam składnia świata jest taka niepojęta.

Ale co to znowu?

Jakiś człowiek powiesił swoja radość na gałązce i śmieje się rozbawiony;a głowa radości coraz bledsza, a człowiek coraz weselszy. Tylko gałązka coraz bardziej bezradna.

A drugi człowiek biegnie za swoim cieniem. I rzuca przekleństwa, że nie może go dopaść.

A trzeci mruga porozumiewawczo do swojej dłoni, która mu się wyrywa. Człowiek za wszelką cenę chce jeszcze dłoń zatrzymać, ale ta wyraźnie odchodzi od niego. I druga ręka wycofuje się. I oczy biegną za jakąś dalą. A człowiek traci panowanie nad własnym ciałem i pada do swoich stóp. I płacze jak głupiec, który nic nie rozumie.

Czwarty ucieka przed kilkoma słupami, które zatrzymały się na horyzoncie i wrosły. A człowiek goni i goni.

Piaty wyciągnął nóż i chce się rzucić na gwiazdę, która się ruszyła na niebie.

Szósty odskoczył od chodnika, na którym stał. Chodnik poszedł na spotkanie z innymi chodnikami, a człowiek tego nie rozumiał.

Więc radzę wam, nie drżyjcie, nie lękajcie się niczego. Niech świat przemieni się, niech wewnętrzne mięśnie świata przetworzą materię, niech dokona się tajemnica ciemności.

Zanim wejdziecie do domu tego Maga, tego Twórcy Rzeczy, podnieście rękę do góry i nachylcie się ku niej. Wsłuchajcie się w puls własnej ręki. A gdy tętno krwi da wam pierwsze sygnały, słuchajcie dalej. Po chwili usłyszycie, że to żyje wasze ciało. A potem usłyszycie inne pulsowanie. To miasto zacznie żyć tym rytmem, którym wy żyjecie. Słuchajcie dalej. Wsłuchajcie się w tętno waszej krwi. Do tego tętna dołączy się tętno ulic. Potem tętno parków. Potem tętno horyzontów. Będą pulsowały domy i kamienie, drzewa, kwiaty i hipermarkety. Usłyszycie pulsowanie przestrzeni. Słuchajcie coraz uważniej. Nie odsuwajcie ucha od tętnicy. To w waszych żyłach pulsuje cały świat. Słuchajcie jeszcze. Słuchajcie, czy to będzie nad rzeką, na ulicy, czy w domu. Słuchajcie w skupieniu, a usłyszycie, jak wokół was przestrzeń pulsuje. Usłyszycie jak pulsuje wasz czas, a jeśli będziecie jeszcze uważniej słuchać, przekonacie się, że wokół was pulsuje świat. I jeszcze, że pulsowanie świata jest takie samo, jak pulsowanie waszej krwi, waszego ciała, waszego życia. Zrozumiecie, że jesteście połączeni ze światem ta samą tętnicą. Tym samym pulsowaniem. Tą samą krwią. Pojmiecie, że ta pulsująca ciemność, to wy, włączeni w nurt świata, wtopieni w jedność i nieskończoność egzystencji.

Obraz 2.

Zatrzymajcie się na moment. Spójrzcie na okna tego domu. Ten Człowiek także zamarł na chwilę. Stanął przed mroczna szybą i opatrzy w waszą stronę. Widzi swoje ciemne odbicie i przygląda się twarzy. O czym on może myśleć? O czym może myśleć człowiek będący w centrum samotności? Jego czoło pokryte zmarszczkami jest blade i martwe. Rysy jego twarzy wskazują na cierpienie, które przeszedł, ale dzielnie je ukrywa. Patrzy nieruchomo na swoje odbicie. Zanurza wzrok w ciemności, która go otacza. I oto – jakby drgnął, jakby go coś poruszyło. Ale on uniósł tylko brew, nie zrobił żadnego kroku.

Czy nie zauważyliście, że między tym człowiekiem a wami powstała dyskretna więź? Połączyło was coś, co nie jest jeszcze jasne. Ale już nachyla się nad wami i nad nim, spinając jednym łukiem przestrzeń, wiąże was niewidocznymi nićmi.

Człowiek wciąż stoi. Ta nieruchomość jest męcząca, ale jest też zagadkowa. Przesunął spojrzenie wyżej, gdzieś nad wami, nad waszymi głowami. Może dojrzał gwiazdę, na którą wy patrzyliście, może jeszcze chwycił skrawek waszego zabłąkanego w gwiazdach wzroku. Może dostrzegł to delikatne poruszenie powietrza. Zauważcie, jego rysy twarzy nabierają innego wyrazu. Człowiek się uśmiecha. Uśmiecha się do jakiejś myśli, która wędruje wśród gwiazd. Może to jest jego myśl, a może wasza. A może to myśl człowieka rzucona w przestworza przed epokami. Może tę myśl wypowiedział starożytny Żyd, lub Egipcjanin, albo po prostu ktoś, kto żył przed nimi dużo wcześniej. Może to był człowiek, który nie potrafił tej myśli wyrazić, niż tylko spojrzeniem? I teraz, gdy przeminęły wieki, tamto spojrzenie człowieka z innej epoki i spojrzenie stojącego w oknie, spotkały się w otchłani gwiazd. I człowiek będący w domu uśmiechnął się. I opuścił oczy. Za jego plecami pala się świece, na fotelu leży kot, który czuwa bez ruchu. Ale gdy tylko człowiek zrobi krok, kot da znać, że jest, że jest razem z człowiekiem. O ile samotność człowieka z kotem jest inną samotnością, niż człowieka bez kota?

I oto człowiek odwrócił twarz od okna, ruszył w stronę świecy. Ujął ją delikatnie palcami, uniósł do góry i przygląda się płomieniowi. Co on teraz zrobi? Dokąd pójdzie? Zachowuje się tak, jakby się wahał, jakby nie był pewien swojej decyzji. Rozgląda się wokół. A z głębokiego mroku wychylają się ku niemu postaci z obrazów. Ptaki jakby usiłowały się unieść. Rozpostarły skrzydła. Niebieskie oko kobiety, które wysiaduje wielki ptak, mrugnęło kilka razy. Człowiek ze świecą zaczyna nocny obchód obrazów. Patrzcie dokładnie, jak wolno, jak czule idzie przez Dom. Idzie tak, jakby jego stopy nieostrożnie mogły zranić podłogę. Czy jego ręce ukrywają jakąś zagadkę?

W wąskich kanałach źrenic coś jakby choroba tli się. Człowiek idzie wśród przedmiotów, jego cień przesuwa się ukradkiem, jakby bał się spłoszyć myśli swego pana. Ale co to? To nie jeden cień., To kilka cieni. A przecież człowiek nie zapalił jeszcze innych świec. A jednak są jakieś ukryte źródła światła. No, tak, tego się można było domyślić. To są światła bijące od obrazów. Przestrzeń jest jakby naelektryzowana. Ma się wrażenie, że człowiek stanął w jądrze promieniującego świata. Ze wszystkich katów, ze wszystkich zakamarków rzuciły się na ścianę, na sufit, na podłogę cienie. I oto człowiek znów idzie pomiędzy rzeczami, otoczony świtą cieni, świecę trzyma na wysokości oczu, przesuwa się wśród tej przyczajonej materii jak śmierć.

Za nim idzie jego kot. Ma podniesioną głowę i patrzy na człowieka. Ale człowiek jest zajęty czymś, czego kot chyba nie dostrzega. Człowiek ze świecą co chwilę zatrzymuje się przed obrazami. Mruga do ludzi, którzy są na płótnach. Ludzie ci – odpowiadają. Oto ktoś wyciąga do niego rękę. Człowiek ściska tę dłoń i twarzą wyraża zadowolenie. Patrzy uważnie na dłoń. Odstępuje od tego, który wyciągnął rękę. Ale tamten ręki nie cofa. Człowiek ocenia ręką. Mierzy palce. Nachyla się. Bada puls dłoni. Przekręca dłoń raz i drugi.

Towarzyszą temu teraz nieruchomo wszystkie cienie zgromadzone za plecami człowieka. Żaden z nich nie śmie drgnąć.

Wielki Samotnik bada unerwienie reki. Sprawdza, jaka jest skóra. Dłużej nasłuchuje tętna, czuje w swojej dłoni ciepło płynące z dłoni tego, który wysunął się z obrazu.

Kreator Rzeczy przechodzi dalej. Pozdrawiają go starcy, młodzi chłopcy, dziewczyny, ptaki, zwierzęta. Wśród obrazów ruch, jakby ktoś ogłosił pobudkę. Już Mistrza otaczają już nie tylko cienie, idą za nim ci, których wykreował. Teraz oni z kolei przyglądają się Wielkiemu Samotnikowi, ale patrzą nań bardzo nieśmiało, są jakby zagubieni, jakby niepewni tego, co Mistrz uczyni, jaki krok zrobi. Kot nie odstępuje człowieka. Mruczy cichutko, jakby dla przestrogi. Ale człowiek wciąż nie zauważa kota. Momentami marszczy czoło, ogląda się, a cienie pierzchają. Tylko blask bije od obrazów. To tu, to tam zapala się jakaś lampka.

Wielki Samotnik przystaje przed człowiekiem, który nie ma twarzy. Jest odwrócony do Mistrza plecami. Plecy to jedna wielka rana. Znać ślady pejcza, bicza, sznura. Całe ciało skatowane. Człowiek z obrazu ma wygolona głowę. Przez środek jego pleców biegnie wygięta linia. Mistrz długo się mu przygląda. Cienie odskoczyły znowu. Skryły się pod przedmiotami. Mistrz czyni gest, jakby chciał odwrócić postać, która stoi tyłem. Tamten jednak nie rusza się.

Wielki samotnik delikatnie, ostrożnie dotyka pleców. Postać się kurczy. Słychać coś jakby syk, jakby ból, który nie może się wypowiedzieć. Mistrz na mgnienie oka nieruchomieje. Przez Dom niesie się głos, którego nikt nie rozumie. Kot nieruchomieje.

Cienie wyjrzały spod sprzętów i spłoszyły się. I oto popłynęła cicha, daleka melodia, cos jakby wspomnienie, jakby wołanie, jakby dawny płacz.

Wielki Samotnik otrząsa się z wrażenia. Obejmuje nieobecnym wzrokiem świat, w którym stoi. Oczy z wolna napełniają się rzeczami, niejasnymi treściami, blaskami, które szybko gasną, i na powrót nerwowo wracają.

Mistrz odrywa rękę od pleców człowieka z obrazu. Ten wydaje jeszcze jeden syk. Mistrz idzie dalej. I oto ten sam człowiek jakby przeniknął na wylot przez materie obrazu i pokazał nagle twarz. Mistrz znowu staje. Twarz człowieka z obrazu jest martwa, nieruchoma, jakby zatrzymana w bolesnym grymasie. Pełno na niej tatuaży. Wytatuowane jest zresztą całe jego nagie ciało – piersi, uda, a nawet członek. Ta nagość boleśnie Mistrza olśniewa. Na członku postaci z obrazy wyrysowana jest twarz kobiety ze smutnymi oczami, zaś jego piersi i brzuch wypełnione są ptakami, wężami, jaszczurkami, czymś, co przypomina rzekę, czymś, co przypomina słońce, czymś, co przypomina niebo. Ale wszystko jest jakby zarażone, chore, jakby podtrzymywane wirtualnym życiem.

Wielki Samotnik odchodzi od postaci, z tymi śladami od ran. Jeszcze raz rzuca spojrzenie na głowę. I oto co widzi. W miejscu, gdzie zwykle jest twarz, rośnie szorstka, pozbawiona wszelkich racji bryła.

Obraz 3.

Opowieść Mistrza.

Stoję w kręgu ciemności z kotem warującym pod pachą

zagubiony między gwiazdami

a jestem tych gwiazd wartownikiem strażą

pierwszym promieniem na ziemi

tym który tworzy inne gwiazdy

i tym który sieje śmierć

tym który zna każdy głos trawy brzmienie trzmiela

oddech wiosennej łąki

chyże i skośne loty ptaków;

jestem tym który zapatrzony w bezkresy

widzi na wyciągnięcie dłoni osobny świat

i coś co nie istnieje a żąda życia

płyną przez powietrze ku mnie sny

ale wyrastają też na moich oczach kwiaty

tutaj w moją stronę się nachylają

maki płoną jak rany na śmierci w które zagłębia się oracz

a za nim biegną wrony

jestem tym który zwołuje mroki

i tym który wzywa ku sobie góry światła

wokół mnie gromadzą się umarli

odwiedzają mnie odeszłe światy

wzywam morza i oceany a one się zjawiają

ludzi wyrwanych nagle z łóżek z pracy z miłości

i przybywają

daję sygnały galaktykom drogom mlecznym słońcom

i wszystko jest do moich usług

Tak samo kocham pełzającą po mojej dłoni mrówkę

jak kocham horyzont

który sobie ze mnie drwi

i wysyła do mnie tabuny nocy

nienawidzę w tej samej mierze swoich wzruszeń

jak je kocham

cierpię tak samo gdy widzę cierpienie spadającego liścia

patrze na swoje czujące stopy gdy dotykają ziemi

ale jednocześnie widzę stopy tych którzy byli tu

przed wiekami, kiedykolwiek

czuję że ich oddech jeszcze jest w powietrzu

czuję że ich oczy spoglądają na mnie

czuję że ich ręce dotykają moich rąk

w moich krokach wyczuwam ich rytm

i gdy się poruszam oni poruszają się ze mną

gdy przystaję oni także zatrzymują się

nieraz mam wrażenie że w ciemności wyłażą ze mnie

z mojego wnętrza z mojej duszy z moich źrenic

mam wrażenie że uwalniają się ode mnie na moment

jakby chcieli sprawdzić

co się zmieniło przez ten odległy czas

przykładam ucho do powietrza i słyszę coś takiego

jak szept idący z dołu do góry

przykładam ucho do ziemi ziemia mówi ic głosami

przykładam ucho do nieba niebo mnie informuje

że oni także tam są

kiedy się zamykam i kiedy mam otwarte drzwi

oni są ze mną

nadzy pokaleczeni ranni pobici płaczący milczący

są ci co wyją z bólu

i ci co zacisnęli zęby

są ci co zaprzysięgli zemstę za swoją śmieć

za śmierć najbliższych

za śmierć kobiet które były u ich boków

widzę ich twarze w głębi ciemności

widzę ich nagle przerwane życie

widzę ich przerażenie niepewność i

widzę ich wątpliwości

są więc ci którzy kochali życie tak jak ja

i są także ci którzy nienawidzili życia tak jak ja

pokazują się moi przyjaciele i moi wrogowie

przychodzą do mnie mali zabłąkani smutni

i przychodzą pyszni próżni i głupcy

rozumiem i jednych i drugich

wszyscy oni z tego czasu z czasów niedosięgłych

wszyscy oni są ludźmi

ich duchy są także ludźmi

ich marzenia to także – ludzie

ich zbrodnie to także – ludzie

jakże mogę ich nie kochać

jakże mogę ich nie rozumieć

pragnę żeby byli ze mną

żeby świadczyli na korzyść istnienia

żeby bronili prawa człowieka do życia i do śmierci

do wielkiej miłości i do klęski

jestem jednym z tych którzy wierzą w nieskończoną

jedność świata.

Wiem, że istnieje to co jest sprzeczne

co rozdziera dni

co dzieli narody

co powoduje śmierć i przerażenie

wiem że jest zło nienawiść poddaństwo

akceptuję człowieka

i jednocześnie nienawidzę tego tak bardzo

jak bardzo siebie tylko nienawidzić mogę

uważam że istnieje wyższa miara świata

niż nasze miary

ale uważam też że nasza miara jest najważniejsza

że nie ma innej miary dla mojego życia które

jest jeszcze ciągle życiem na ziemi wśród żywych -

wśród gałązek i ich chrzęstu

wśród ptaków

wśród kotów, wróbli

wśród roślin przebijających się przez beton

wśród niegdysiejszych oddechów moich kobiet

wśród ich potu krwi radości uniesień

jęków i przyrzeczeń o wiecznej miłości

nie ma innej miary mojego życia niż ta jedna jedyna miara

gdy będę konać gdy będę gryzł własne palce

gdy ujrzycie

moje białka wychodzące na zewnątrz

gdy usłyszycie moje straszliwe i bezlitosne cierpienie.

Wiem o tym wszystkim

mam przeczucie własnej śmierci

ona już krąży w moim ciele

zagląda do moich oczu

nieraz szepce sobie masze małe tajemnice na ucho

ale ten stan ta sytuacja nie przeszkadza mi kochać życia

nie przeszkadza mi życia nienawidzić

ale w tej nienawiści

na jej najwyższych piętrach

jest ekstaza miłosna

jest przerażenie wielkością człowieka

jego niesamowitością

jego nieobliczalnym posłannictwem.

Tak

stoję tu w centrum ciemności w centrum samotności

i rozmyślam o losach obecnych nieobecnych i przybyłych

prowadzę z nimi niezliczone rozmowy

i im bardziej jestem samotny tym bardziej jestem ze światem

tym mój świat jest szerszy moje życie pełniejsze

tym pojemniejsze staja się moje myśli

i tym bardziej wszechogarniające staja się moje wyobrażenia

tym okrutniejsze jest uczucie niepowtarzalności człowieka

i tym głębszą jest moja wiara w nieodgadnioną rozumność

naszej ludzkiej egzystencji

tym bardziej absurdalna moja wiara w sens tych bezsensów

tylu nieporozumień tylu pomyłek.

Nie ukrywam tego życie to cud

to jedyny cud jaki znam

to jakaś świetlista nagość

to gwiazda która nas kusi

swoja tajemniczą odległością

to kontynent do którego ciągle się zbliżamy

a nasz statek myli zatoki błąka sięgnijcie

wód zwodniczych prądów

ale płyniemy wytrwale ku temu lądowi

przepełnieni nadzieją ufnością wiarą że ten ląd że ten niezbadany a wciąż ślący nam sygnały

kontynent

otworzy nam bramy do zagadki losu.

Tak, nie ma innej perspektywy poza perspektywą miłości

bo oto patrzę przez ciemność

i widzę nieoczekiwanie malutkiego ptaka

co siedzi na parapecie okna w innym domu niż mój dom

ale ptak należy do mnie

ja go zobaczyłem

i dom należy do mnie ja go także zobaczyłem

prawo własności ma tu inną konstytucję

moje jest to

co widzę co czuję co przeze mnie przenika

to jest suwerenne

bezbrzeżne prawo człowieka do jego świata

do form tego świata

do kształtów brył do kolorów i zapachów

do piękna i do brzydoty

do tego co w nim niskie, i do tego co w nim wysokie.

Może teraz zrozumiecie dlaczego kocham wszystko

i nie jestem wybredny w swojej miłości

moja miłość jest tak samo niepojęta jak moja śmierć

i czekając na spełnienie mojego życia

będę równocześnie czekał na kroki śmierci i miłości

i będę szeptał do ucha

śmierci że jest mi tak samo bliska jak miłość

a do ucha miłości

będę szeptał że jest mi tak samo bliska jak śmierć

i nie będzie tutaj żadnej zdrady

bo jest gdzieś takie życie

gdzie nie ma

ani zdrady ani wierności

gdzie nie ma ani zła ani dobra

gdzie piękno i brzydota maja to samo imię.

Wiem, że patrzycie na mnie wilkiem, że tak widzę świat, jak wam o tym mówię. Nie krzyczcie na mnie. Nie zwalajcie na mnie winy za zbrodnie, za klęski, za bezprawie, za ludobójstwo. Nie róbcie mi wyrzutów. Chcę żebyście pojęli jedno, że tak samo jak wy nieraz kłamię, nieraz fałszuję. I nie wyrzekam się tego. Moja moralność jest moralnością samych sprzeczności. Bo ja sam w sobie także jestem sprzecznością. I nie żądajcie ode mnie wiedzy, mądrości, jak żyć. Nie żądajcie, żebym wskazywał drogę. Mogę tylko wam powiedzieć, czym jest moja samotność, czym jest moja ciemność, czym jest moje życie, które nie ma tajemnic, poza tym, że samo jest tajemnicą.

Powiem wam, że często słyszę w nocy, jak umiera sekunda, jak się spala, jak się osypuje, jak gaśnie jakaś cząstka światła. Przeniknijcie mnie, wsłuchajcie się we mnie, a usłyszycie ruch tamtej śmierci.

Nieraz długo, całymi godzinami wpatruje się w ogień tej świecy, która trzymam w dłoni. O, rozmowy ze świeca maja swoje wyższe racje. Zdarza się, że słyszę męski, nieznośny, gniewny i niesprawiedliwy głos w sobie. I nie wiem, czy nie słyszałem głosu, który kiedyś płynął z innego źródła, w innym miejscu, w innym czasie, a teraz płynie ze mnie. Czy to jest ten sam głos, czy inny? Co tutaj jest złudzeniem, a co prawdą? Co się we mnie skupiło, a co mnie wypróbowuje? Samotność to cała ludzkość we mnie, to narody i tragedie, to sukcesy i klęski, to cały nieprzytomny ze szczęścia świat, ale i cały wzgardzony, przepełniony smutkiem świat. Samotność to wielki ogień, który płonie w moim mózgu. To wielka czerń, która mnie otacza. Jestem światłem, ale i jestem ostateczna otchłanią, której nikt nigdy nie zobaczy.

Czekam tu na was. Między tymi rzeczami. Między tymi duchami, które krok w krok skradają się za mną. Spójrzcie z daleka, i spójrzcie z bliska, jakie to wszystko niespotykane. Jeszcze wam o tym opowiem. Teraz tylko na chwile zgaszę świeczkę i zostanę w ciemności. Zostanę sam. Pozwólcie mi na to. Lubię ten moment, kiedy zanurzam się w krainę czerni, kiedy zapadam się w głąb nocy. Człowiek i ciemności, dwa mocarstwa.

Obraz 4.

Nadeszła pora medytacji. Człowiek zagłębił się w swoich wewnętrznych ciemnościach. Cały dom okryty tajemnicą. Kot skulił się u nóg człowieka i milczy. Dom milczy. Drzwi nie odpowiadają na żadne pytania. Rzeczy trwają w nieruchomości. Przestrzeń jakby odetchnęła. Czy nie słyszeliście tego ruchu Przestrzeni? Było jakby cofnięcie w głąb Czasu. Było tak jakby Przestrzeń udała się na moment na konsultację z Dojrzałością, która czuwa nad Światłem.

* * *

I oto wszystko stanęło na swoim miejscu. Wysokie niebo zamieniło się w ogromną, nieruchoma brew, która się zjeżyła, ogarnęła Przestrzeń wielkim łukiem i trwa jak los nieznany nad życiem ludzkim. Gwiazdy przypominają bardziej kamyki wyjęte z koryta wyschniętych rzek niż oczy śmiertelnie zagubione we mgle. Ktoś kiedyś, przed czasem cisnął te kamienie w nieskończoność i lecą one nadal, ale są już tak daleko, że wydaja się martwe.

* * *

A tutaj Dom. I człowiek jakby nie narodzony. Człowiek, który pragnie wyjść z ciemności, sam będąc teraz ciemnością najgęstszą. O czym on może myśleć? Co on może widzieć tym niewidzącym spojrzeniem?

* * *

Wypuśćmy psy wyobraźni, zwolnijmy łańcuchy, zdejmijmy obroże. Niech nasza wyobraźnia przeniknie przez ściany, niech wejrzy w treść tego Domu, niech ogarnie jego formy, barwy, zapachy, tony i cienie. Niech się nasyci pięknem i brzydotą tego czasu, gdy człowiek jest samotny i wielki w swoim opuszczeniu.

Nadstawcie ucho. Tylko w tej ciszy można coś usłyszeć. W tym milczeniu coś innego woła. W pozornej martwocie która jest pułapka dla tych, co nie maja zmysłu udziału, dzieją się rzeczy niespotykane. Tylko wsłuchajcie się uważnie, a usłyszycie jakby nawoływanie odmiennych, nieznanych, odległych głosów. Usłyszycie gadanie czasu nad przestworzami. Wygląda na to, jakby czas musiał się wznosić ponad siebie, omijając drugie czasy, jakby także wiele epok po nieistnieniu znajdowały się w jakiejś kosmicznej kolizji. A może to cienie tych czasów ocierają się o siebie. A może to z brzucha każdego czasu wydobywa się burczenie tamtego świata, który gdzieś i kiedyś zgasł.

* * *

Słychać jak epoki prowadza w tym Domu rozmowę. I człowiek siedzący z zamkniętymi oczami widzi bezkształty bytów, których nie pojmuje. Jednak nie dziwi się, nie przeraża go to, nie martwi, ani nawet nie cieszy. Człowiek wciąż medytuje. Ogarnia rodzaj istnienia, który był przed nim. I idzie na spotkanie bytów, które czekają na niego.

* * *

Ale oto Dom wypełnia się ruchem. Człowiek czuje, że przed nim, nad nim, pod nim przeciągają jakieś siły, jakieś energie, jakieś moce, światła i ciemności. Słyszy, że jakieś głosy spierają się z innymi głosami. Widzi jak wielkie cienie przenikają się wzajemnie. Tak przebiegają tu dzieje.

* * *

Czy człowiek myśli o tym, że wszystko, co widoczne, i wszystko, co niewidoczne, że wszystko, co zrozumiałe, i wszystko, co niejasne, rządzi się swoimi prawami, których nikt nie jest w stanie rozpoznać do końca? Czy człowiek myśli o tym, że przedmioty, które zwiózł do Domu, utrwalają tylko historię tego Domu? Czy w ich rysach, pęknięciach i szczelinach nie odciska się historia domów innych? A może te rzeczy mają utajony związek ze światem nieobecnym?

Obraz 5.

Rozmyślania Mistrza.

Jestem tym który zagarnął całą władze nad mrokami

z nocy wyłaniają się duchy świata, i

jestem tym który zamienia się w strumień ciemności

i wraz z ciemnością płynę przez inne ciemności

jestem tym który zamienia się w lęk

i wraz z lękiem całego świata gromadzę się

jestem tym który cierpi wraz z cierpiącymi

a cierpienie ogarnia wschód zachód północ i południe

moje cierpienie jest cierpieniem biednych i samotnych

opętanych chorych walczących o wolność

i szukających nadziei

zamieniam się w kraje Afryki i w kraje Azji

jestem ludem z buszu i ludem z pustyni

jestem pustynią i buszem

jestem tym który podnosi głowę do słońca

wraz z innymi którzy podnoszą głowy do słońca

wypełniam się bólem kiedy narody wypełniają się bólem

wypełniam się smutkiem kiedy drugi człowiek jest smutny

idę pod górę kiedy inni idą pod górę

spoczywam wraz z tymi co przystają u źródła

i piją czystą wodę

i ja wraz z nimi piję

uczestniczę w walce wraz z tymi którzy zabijają

żeby bronić własnej godności

kocham tych którzy kochają swobodę

nienawidzę tych którzy nienawidzą innych

nienawiść jest mi tak samo obca

jak obca jest mi miłość własna

a jednak nienawidzę zła podłości fałszu

pragnę biec wraz z tymi którzy biegną

pragnę zachłystywać się czystym powietrzem

wraz z tymi którzy zachłystują się szczytami gór

jestem tutaj w domu na skraju łąki

ale jestem we wszystkich domach miast

i we wszystkich domach wsi

jestem z tą kobietą która wczoraj pchała wózek

i płakała a ja nie spytałem o przyczynę płaczu

jestem z tym człowiekiem który mi się skarżył że

bolą go nogi

i z tym który mi pokazywał

jak długi jest jego cień

przypominam sobie swój własny dom

i ból jaki mieszkał wewnątrz tego domu

i jest mi przykro

przypominam sobie twarz kobiety która mnie oszukała

i wybaczam jej to oszustwo

przypominam sobie swoje liczne klęski

swoje okaleczenia swoje troski i swoje niemożliwości

i nie wiem co mam z tym wszystkim zrobić

jestem bezradny wobec czasu który minął

ale też wierze w czas który idzie

wierze że z ciemności wyłoni się jasność

z cierpienia radość

z niemocy moc

ufam tym którzy podają dłoń

i tym którzy odwracają się ode mnie

siedzę zagłębiony we własnych myślach

ale towarzyszę także tym którzy nie wiedzą

o moim istnieniu

siedzę i milczę

i wsłuchuję się w milczenie innych światów

Obraz 6.

Człowiek zanurzony w ciemnościach wypełnia się ruchomymi obrazami świata. I im bardziej zapada w nieistnienie, w niebyt, tym silniej jest atakowany przez sygnały życia. Przesuwa opuszkami palców po piekących powiekach i doznaje wrażenia, że jakaś tajemnica, naelektryzowana strefa kosmosu, zbliża się ku niemu. Jeszcze nie znalazł się w jej obrębie, jeszcze nie przeczuwa jej kształtu, ale lustro telepatii między światami już jest nakierowane na niego. Wstrząsają nim dreszcze. Unosi ramiona, jakby chciał zasłonić się przed widokami, które napływają z nieskończoności.

* * *

Kot zwinięty leży na poduszce. Do okna przytuliła twarz roztrzaskana gwiazda mrozu. Pobliska ściana drzew zamknęła w szczelnym uścisku przestrzeń, otaczając ją ze wszystkich stron, żeby nie wymknęła się w nocy do innej krainy. Przestrzeń jak wielkie, białe oko ciemności, otwarte i zamarłe w bezruchu, wysyła na zwiady kilka ścieżek. A tymczasem ogromny Anioł przykrył ją rozwartymi skrzydłami.

* * *

Ale co to się dzieje wewnątrz Domu?

Najpierw ożywił się garaż. Jakieś niskie duchy przemknęły przez przestrzeń. Z mroku wyszło kilka cieni. Zaraz się cofnęły. Człowiek zanurzony we śnie nie słyszał, jak ktoś do kogoś mówi. Człowiek z ciemności nie pojął mowy, ani nie rozumiał, jakim językiem włada świat, który nawiedził jego dom. A w niższych partiach domu trwał już ruch. Ktoś kogoś wołał. Ktoś komuś wysyłał dary, ktoś inny już przyjmował dary. Słychać było różne głosy, różne języki, różne brzmienia. Niby nie działo się nic szczególnego, ale człowiek zanurzony w ciemności, Wielki Samotnik raz po raz wyrzucał przed siebie ręce, jakby nie zgadzał się na to, co poza nim się dzieje.

* * *

I oto rozwarła się przestrzeń. I zamiast Domu, Mistrz dostrzegł gęste zarośla. Potem usłyszał jęki nieznanych ludzi. Zgrzyty, trzaski, wołania, krzyki i wielki tumult. I zapanowała cisza. Człowiek opuścił ręce na kolana.

* * *

A oto z poddasza zaczęły schodzić wysokie duchy. Potem płynęły przez powietrze jak ławice ryb w oceanie. Odpływały w nieznane. Gdy człowiek drgnął, rzeczy się poruszyły. Przestrzeń wypełniała się ptakami, a ich oczy świeciły jak zapałki spadające z góry. I gasły nieoczekiwanie, jakby strącone z powietrza, które do nich należało. Dołem przejeżdżały auta na dwu kołach i galopowała konnica. Kierowcy z zakrytymi przyłbicami nacierali na siebie. Potem kolarze zwalili się z przestworzy jak nagły jastrząb.

* * *

Gdy Mistrz uniósł śpiącą powiekę, cisza dzwoniła wokół. Tylko ostatnie echa światów odpływały w bezkresy.

* * *

Człowiek zanurzony w ciemnościach nagle zerwał się i na ślepo szedł przed siebie, obmacując przedmioty. Zatrzymał się przy oknie i wtopił spojrzenie w Noc. Stał tam przez dłuższą chwilę. A dalekie iskry na niebie były coraz bledsze. I Mistrz, Twórca Świata Absurdalnego poczuł wielkie zmęczenie. Nie szukał jednak łóżka. Zapalił ogień i usiadł przy kominku.

Trwał tak bez ruchu przed ogniem, który oświetlał mu twarz. Oczy człowieka sprawiały wrażenie, że z ich głębokich tuneli wycofuje się śmierć.

Obraz 7.

Rozmyślania Człowieka.

Przez moje oczy patrzy Historia. Przede mną obrazy zdrady i miłości. Słyszę to śpiew wolności, to jęki umarłych. Widzę jak na dalekim planie zdarzeń mieszają się sprawy społeczności i narodów. Jak spod maski dawnej prawdy wychyla twarz prawda niegdyś utajona. Widzę cierpienie twarzy, która była w mroku, którą bezskutecznie wygaszano, którą spychano do lochów ciemności, do grobów pamięci. I widzę twarz wstydu, twarz przybraną i fałszywą. Obie twarze patrzą przez moje oczy. Dwie twarze Historii. Dwie twarze krótkiego czasu, który spłonął, po którym pozostał chichot i szyderczy grymas. Przez moje oczy patrzy jarzmo, strach i cierpienie. Czegoś domagają się głosy, które płyną przez moją mowę. Ku czemuś zmierzają światy, które u moich źrenic jak z nieskończenie długich tuneli wyłaniają się blade i smutne. A ja milczący i zanurzony w głębinach samotności, przyjmuję ów niepodległy ruch życia, które szuka swojego ostatecznego kształtu. Które nie godzi się już na malutką celę, gdzie było wtrącone. To, co żywe, jest nieskończone. I widzę pochylona nad sobą przestrzeń, jakby zatrwożoną, jakby zdziwioną.

Czyżby przestrzeń nie miała swoich szpiegów, swoich tropicieli, swoich funkcjonariuszy życia i śmierci?

Dlaczego więc tak troskliwie opiekuje się tym, co idzie przeze mnie?

Czym jest ta wielka abstrakcja istnienia bez malutkiego pulsu życia pojedynczego człowieka?

Czym jest metafizyka bez kosmosu ludzkiego cierpienia?

Czym jest sens, logika, prawda epok bez sensu, logiki, prawdy jednego oddechu dziecka, które z dołu bezradności wyciąga ku nam swoje ręce?

Czy jest religia bez tego obrazu, jak to dawny człowiek po raz pierwszy odwrócił głowę od siebie?

Czy jest świadomość bez wejrzenia w otchłanie cmentarzy ludzi, którzy przestali istnieć?

Nie ma świata fikcji bez świata dotykalnego.

Nie ma pojęć pustych bez pojęć wypełnionych tragicznymi treściami.

Nie ma bytów bez jednej łzy, która się wolno toczy przez istnienie.

Może nie pojmujecie związków, jakie zachodzą, między mną a wspomnianymi wyżej formami egzystencji?

Może się wam wydaje, że człowiek samotny skazał siebie na nieobecność?

Jakże się mylicie!

Dopiero w samotności odnajduję pełnię świata.

Dopiero w samotności nasycam się chwałą istnienia.

Powiecie, że używam dużych słów. Że dzisiejszy czas nie sprzyja eposom, poematom, dostojnym formom. Powiecie, że dzisiaj, żeby coś znaczyć, trzeba kpić, szydzić i wnosić ironiczne tony do wspólnego języka.

O jakże się mylicie!

Dzisiaj, jak nigdy dotąd, jest nam potrzebna prawda głoszona jawnie i otwarcie. Och, żebyście wiedzieli jak gardzę tymi, którzy nachylają ku sobie głowy i szepcą. Posłuchajcie tych szeptów, a usłyszycie syk węży. Usłyszycie fałsz i ponurą groteskę. Usłyszycie, jak oszustwo i pycha z jednego źródła wytryskają.

Jestem z tymi, którzy śpiewają swój los.

Jestem z tymi, którzy nie kryją swojego niepokoju.

Jestem z tymi, którzy bronią prawa do życia bez strachu, bez fałszu, i bez drżenia.

Jestem z tymi, którzy są w zgodzie z prawami natury. Którzy kochają słońce, ziemię, trawy, ulice domy, parki i kwiaty.

Jestem z tymi, którzy zrywają się o świcie żeby zobaczyć nad dachami na zorzę polarną, którzy ida przez miasto, żeby posłuchać zagadkowego szmeru.

Jestem z tymi, którzy grzebią rano w śmietnikach. I z tymi, którzy idą rano do biur.

Szanuję trud człowieka i człowieka niezależność.

Szanuję prawo człowieka do błędu.

Ale brzydzę się tymi, którzy we własnym egoizmie widzą dobro wspólne.

Brzydzę się tchórzami, którzy nie mają odwagi powiedzieć wprost, co ich boli a, szukają pretekstów spoza swojego języka.

Znam takich. Gdy ich widzę robi mi się niedobrze. Nigdy nie odważą się krzyknąć, że Pan jest goły. Gdy Pan idzie, językami czyszczą miejsca, które depcze, ale gdy ich minie, szepcą, że jest głupi. Wy także ich znacie.

Nie można budować życia na fałszu. Nie można budować życia na lęku. Może teraz zrozumiecie, dlaczego nie boje się wielkich słów. Bo czymże jest życie szeptane? Życie w konspiracji? Życie w wiecznej tułaczce? Życie takich, którzy uciekają?

Spójrzcie, świat uwalnia się od wolności. Spójrzcie na ludy Afryki. Spójrzcie na twarze czarnych, którzy posmakowali wolności. Spójrzcie na ich dzieci, przyszłych Europejczyków. Ileż w ich oczach zaskoczenia. Ile nierozpoznanej jeszcze radości.

Widzę świat jak wielkie jajo, z którego wykluwa się ptak. I ten ptak chodzi na łapach. Ten ptak zapowiada lot ku słońcu. Ku oślepieniu. Nie ma w moich słowach patosu. W tych słowach brzmi tylko wiara w rytm natury. W logikę kształtów. Bo wierzę, że z paka wyrośnie liść,

ale też wierze, że pąk przedwcześnie zerwany nie da liścia, będzie kijem.

Chcę, żebyście wiedzieli o tej mojej wierze.

Moimi oczami, jak już powiedziałem, patrzy Historia. I to nie historia tego, czy innego narodu. Historia tej, czy innej epoki. Przez moje oczy patrzy Historia prawdy i fałszu. I może właśnie dlatego wybrałem samotność, by być w wielości. Może dlatego znalazłem odosobnienie, by bliżej być z tymi, którzy są daleko, i z tymi, którzy przez czas przedostają się do nas, do naszej teraźniejszości, żeby nam powiedzieć prawdę, o swoim czasie.

Patrzę oto w ogień i słucham jego trzasku

dobrze jest tak sobie usiąść przed płomieniami

które obejmują twarz i pomyśleć o życiu i o śmierci

moje życie jest splątane z życiem innych ludzi

moje życie nosi w sobie śmierć innych ludzi

moje życie ma ten sam oddech co życie tych którzy umarli

moje życie pulsowanie mojej krwi

bierze swój początek z tego samego źródła

co życie innych ludzi co pulsowanie krwi innych

i o tym warto wam powiedzieć

w moich oczach jest spojrzenie wielu mężczyzn i wielu kobiet

w moich ruchach są ruchy tych których znaliście i tych których poznacie

w moim życiu zdarza się lęk który zdarzał się wam

w moim życiu czuje tętno które być może jest też waszym tętnem

i przyznaję się do wszystkiego i niczego nie ukrywam

ale w mojej samotności jest miejsce nie tylko dla mnie

moja samotność to imperium tych

którzy byli którzy są i którzy będą.

I gdybym był bojownikiem, byłbym z tymi, którzy maja broń na ramieniu i walczą o swoja godność, zdobywają swoje prawo do radości, do szczęścia. Zdobywają swoje prawo do swoich domów, do swoich dzieci. Gdybym był tam, gdzie walczą o wolność, byłbym po stronie walczących. Moje imię znają epoki. Moje imię jest wypisane na sztandarach.

I pamiętajcie wy, którzy się narodzicie, że będę z wami gdy zechcą wam odebrać to, o co walczycie.

Będę z wami, gdy wam silniejsi zechcą odebrać to, czego nie macie.

Będę z wami, gdy będziecie cierpieć.

I będę z wami, gdy będziecie wznosić tryumfalne okrzyki, albo okrzyki trwogi.

Jeszcze nie przyszliście na świat. Nie wiecie, co to jest ból i przerażenie, jeszcze nie wiecie, co to niepewność, co to zwątpienie, nie wiecie co mściwość, co gniew, co szyderstwo. Ale pamiętajcie, byłem z wami. Ujrzycie mnie obok siebie. Będę z wami jadł przy tym samym stole, i będę z wami pędził przez miasta. Będę się pochylał z wami nad łóżeczkami waszych dzieci. I będę miał tęsknotę w oczach, tak jak wy ja macie. Będę z wami szedł przez ciemność, przez noc, przez mroki. Bo takie jest życie. I pewnie w waszym czasie też trzeba będzie iść przez ciemność. I pewnie niejeden z was pomyśli o mnie. I poszuka wzrokiem, czy jestem z wami. Czy was nie zdradziłem. A ja będę siedział w fotelu, obok was, przy ogniu. I będę z wami. Tak jak wy będziecie ze mną.

Nic nas nie różni, nic nas nie dzieli. Jesteśmy jednością. Jesteśmy wielka wspólnotą, którzy byli, którzy są, którzy będą. Jesteśmy tym samym światłem. I tą samą ciemnością. Wyłaniamy się z siebie. Nasze łono rodzi nas wzajemnie. Ja wywodzę się z was, nieobecnych, a wy wywodzicie się ze mnie, nieobecnego. Zastanówcie się nad tym, jak obecni i nieobecni splatają się niewidocznymi ramionami. Musicie sobie zapamiętać tę okropną i bo9lesna prawdę, że wszyscy rodzimy się z nieobecności. A ta nieobecność jest pojemna. W niej mieszczą się tajemnice wszystkich istnień. Łono, które was wydaje, jest łonem śmiertelnym. Ale my już jesteśmy nieśmiertelni. I nie próbujcie tego paradoksu zrozumieć. W nim bowiem ukryta jest tajemnica.

Szukam was teraz gdy jeszcze nie wiecie że przyjdziecie na świat

czekam na was

otwieram szeroko oczy i patrze w ogień

i wyobrażam sobie świat który was przyjmie

a może ten świat gotuje wam śmierć zanim się pojawicie

może wasze przyjście będzie też spotkaniem ze śmiercią

myślę o waszym świecie

chcę was widzieć w szczęściu a tu czytam w necie

co was może spotkać

wielkie tłuste litery bija w oczy jak bicze

oto pierwsze lepsze tytuły

Israel nie zamierza opuszczać

Admirał S. o okrętach podwodnych Rosji

Groźna katastrofa tankowca

Apel dowództwa armii południowo-sudańskiej

Rosnące napięcia społeczne w Niemczech

Israel narusza

Kolejny incydent zbrojny między Rosja i Ukrainą

Wyprzedaż interesów arabskiego narodu Palestyny

F. Kułakow odznaczony Orderem

Trwają starcia w Syrii

Możliwość zawarcia porozumienia Europy z Turcją

Świat protestuje przeciw broni laserowej

Apel o zaprzestanie rozstrzeliwania morderców w Chinach

Rosyjscy kosmonauci kontynuują

Katastrofa lotnicza w Rosji

FDP zapowiada poparcie

Itd itp.

Mógłbym wam cytować przez setki stron co pisze świat o sobie

ten najwspanialszy ze światów

więc czekam na wasze przyjście w takiej własnej atmosferze

pełen lęku o wasze pierwsze spojrzenia

pełen obaw jak zareagujecie

co w was się zrodzi

miłość do świata czy bunt

obawiam się że nie wystarczy wam wiary

ale moja obawa jest chwilowa

gdy myślę o człowieku myślę o jego wewnętrznej kondycji

myślę że on ma w sobie zgromadzona energię wszystkich

buntowników świata

i wiem że zechce żyć

Czekam na was przed tym płomieniem

i już jestem przy was przy waszym pierwszym krzyku

przy waszym pierwszym wstrząsie

przy waszym pierwszym uśmiechu

musicie się radować że jestem z wami

jeśli będziecie się radować to i ja będę się z wami radować

jeśli będziecie umierać to i ja będę z wami umierać

przez moje oczy patrzy przeszłość

i przez moje oczy patrzy przyszłość

mój świat jest trudny

mój świat jest niemożliwy

gdy myślę o swoim świecie o wielkim szyfrze

tak ten świat to wielki szyfr

próbuję znaleźć do niego klucz

choć nie mam pewności czy go znajdę

Gdy przez moje oczy patrzą inne światy

kłaniam się im i uśmiecham do nich

kłaniam się ludziom którzy patrzą przez moje oczy

bo wiem że oni pragną coś zrozumieć z tego świata

tak samo jak ja

łączy nas wspólna tęsknota

łączy nas wspólna prawda

szukamy tej prawdy o świecie

szukamy siebie

szukamy swoich szukających oczu

człowiek przyszedł na świat aby go poznać

a świat pokazuje skrzywiona w pogardliwym uśmiechu twarz

i milczy

Ten krzyk haseł. Te kolumny liter mówiących o wojnie, o broni, o demonstracjach, to tylko jeden z języków.

Ten świat ma ich niezliczona ilość. Ale on milczy. Hasła i litery to tylko powierzchnia zdarzeń. A przecież wszystko ma jakąś głębię. Jest więc jeszcze inny świat. Ten niedostępny. Ten ukryty. Ten mglisty. Ciemny. Ten, który będzie patrzył przez wasze oczy. I wy dopiero odsłonicie jego wnętrze, wewnętrzne skarby. I wy oddzielicie język prawdy od języka kłamstwa. A czy język milczenia jest językiem prawdy, czy językiem fałszu? Zastanówcie się nad tym.

Mój świat coś mówi. To fakt, w to nie wątpię.

Ale mój świat też milczy. I to także fakt. I w to także nie wątpię. Posłuchajcie jak mój świat krzyczy. Podkręćcie głos, włączcie głośniki, a usłyszycie krzyk mojego świata.. Ale ja temu krzykowi nie dowierzam. Ja nie wiem, co ten krzyk znaczy. Nie rozumiem tej artykulacji. Nie rozumiem wielu języków tego świata. I nie mam pewności, czy ten krzyk jest prawdą, czy kłamstwem.

Widzicie w jakiej jestem sytuacji. Ja, co taka miłością obdarzam wszystko, co się nazywa światem. I jak mam pogodzić te zwątpienia, te moje wewnętrzne klęski z moja ogromną wiarą? Wiarą w to, że istnieje rozum. Że istnieje sumienie. Że istnieje Prawda.

Czy moglibyście żyć bez wiary, że istnieje sumienie świata? Ja bym nie mógł. Zapewniam was, że nie mógłbym żyć bez takiej wiary. Więc wierzę. Żyje z wiarą, że istnieje sumienie świata. Z wiarą, która ma swoje głębokie źródła poza mną. Poza moim życiem. Z wiarą, która sięga jakiegoś niedostępnego praźródła. I jest silna, dzika dzika wiara w sens świata. W jego pulsującą gwiazdę. Mój świat jest gwiazdą, która ujrzycie. Mój świat będzie waszym światem.

Nieobecni! Wy, którzy dopiero nadejdziecie. I wy, którzy już odeszliście. To będzie także wasz świat. Bo tylko ten jeden świat jest światem wszystkich światów. Zarówno tych, które były, jak i tych, które będą.

Czy zrozumiecie, dlaczego tak uparcie bronię wiary w życie? Czy zrozumiecie, dlaczego moja samotność jest samotnością wtopioną w nieskończoność wielu światów? Czy zrozumiecie, dlaczego tak gorąco afirmuję świat, którego nie rozumiem? Bo jest to właśnie świat wszystkich światów. Tak jak i wasz świat będzie światem wszystkich światów. I jak wasza wiara będzie miała silne podłoże w mojej wierze.

Ogień powoli wygasa. Jakby dotychczas uczestniczył w naszej rozmowie, i teraz jakby już chciał się wycofać. Jakby zaznaczał,m że rozumie mnie. Gdzieś za mną pada mój cień. Nie widzę jego kształtu. Nie widzę kształtu wielu rzeczy tego świata. I może dlatego w tym, co robię, dostrzeżecie coś, co wam przypomni moje roztargnienie. Moją niepewność. Moje wątpliwości. I moje niepokoje. Może zauważyliście w zdaniach, które piszę, formy, które was zaskoczą, które was wprawią w zakłopotanie, w zdumienie. Może się nawet oburzycie. Ale nie potępiajcie mnie, dopóki nie ogarniecie całej przestrzeni mojego niepokoju. Nie grymaście, dopóki nie ujrzycie, jak to, co napisałem ma jakiś związek z moja samotnością. A więc z tym, co mogę nazwać promieniowaniem świata. To, co zobaczycie, będzie miało związek z całą pewnością z życiem, i ze śmiercią, z żywymi i z umarłymi, z tymi, co cierpią, i z tymi, co się buntują. Bo musicie zrozumieć jeszcze jedna prawdę: Każdy człowiek żyje w trzech światach. Jeden świat, to on sam. Drugi, to świat poza nim. A trzeci świat, może najważniejszy, to ten, jakim sam go stworzy.

Patrzę w ogień tak samo jak tysiące lat przede mną patrzył w płomień człowiek. I w tym płomieniu, tak jak w nieskończoności gwiazd i świateł nocy, spotykają się nasze oczy. I znów myślę o was, wy niewidzialni, obecni i nieobecni. I myślę o tym, co zawierają moje zapiski. Zastanawiam się, czy nie weźmiecie mi za złe, że konstruuje życie, którego możecie nie pojąć.

Ale to jest życie które tłucze się we mnie jak spętany ptak

jak niepokój

jak sen który napawa trwogą

jak noc która kryje zagadki

jak ból który każe zaciskać zęby

Ten trzeci świat to owe błędy które zobaczycie w moich oczach

ten trzeci świat to głos oceanu

to rozmowy traw na łące

to zaginione lodzie na morzu

to ciała ludzi którzy nie zdążyli krzyknąć zanim zaskoczyła ich śmierć

to wieczne wołanie o piękno i jasność

to nieustanne przekraczanie granic ciemności

Nie dziwcie się że w tym odosobnieniu roi się od duchów

ten dom to dom moich przodków

tutaj słyszę jak oddycha czas

tutaj czuję jak miasto przypomina zapach kobiet które opuściły nasze pokoje

w tym domu który jeszcze do niedawna był niczyj

krążą echa wielu czasów

wielu pokoleń

wielu języków.

Nie odszedłem na zawsze od świata.

Nieopodal stoi miasto. Ludzie co ranka mijają mój dom, idą ulicami i przenoszą dalej widoki, których przed nikim nie ukrywam. A wieczorem wracają i wstępują do mnie, żeby odpocząć. I rozwierają szeroko oczy na widok barw, plam i form, którymi naznaczone są ściany. Patrzą na sufit, gdzie sowa bez głowy schowana, i gdzie głowa jastrzębia wisi. I patrzą na Żyda, który szybuje tu i tam. A potem widzą sceny, gdzie sowa, jastrząb, Żyd i jakieś inne, nieznane im kształty, jakieś odległe, senne formy, jakieś wizerunki łączą się ze sobą w magicznej jedności. I wstają, i kłaniają się temu, co widzą, jakby ze świątyni wychodzili. I czuje w ich spojrzeniach lęk, szacunek i obawę. Ida do swoich domów, podobnych do mojego i myślą o tym, co zobaczyli. Potem, po kilku dniach, spostrzegają, że ich twarze, albo twarze, które są podobne do ich własnych, wyłaniają się z zapisanych kartek. I są zaskoczeni.

Tak oto miesza się w materii opowieści sens z bezsensem, fikcja z realnością, prawda z fałszem, który zresztą także zamienia się w prawdę.

I tak na tym odludziu rośnie świat trzeci

i mój dom jest domem tego świata

mój dom jest domem mojej ojczyzny

mój dom jest domem Europy

mój dom jest domem gwiazd i nieskończoności

mój dom ma swoje unerwienie i swoje tętnice

ma swoje serce i ma swoje płuca

i jak dobrze się wsłuchacie w życie mego domu

usłyszycie nie tylko mój oddech

odczujecie tętno mojego świata

który jest moją ojczyzną.

Obraz 8.

W kominku wygasają płomienie. Oświetlają twarz człowieka jaskrawymi, jakby chorymi płomieniami i wycofują się. W głębi pochłania je ciemność. W oczach człowieka rysuje się troska. Patrzy niewidząco na świat, który zamienia się w popiół. Unosi swoje dłonie i przygląda się im w milczeniu. Widzi delikatne, jakby wątpiące pulsowanie krwi. Myśli o starości i o tym, że sam jest już stary. I myśli o tym, jak stary jest już świat. I nie może się człowiek pogodzić z tym, że gdy jego zabraknie, świat się odrodzi. Uśmiecha się do własnych myśli, które są gorzkie i bolesne. Katem oka widzi kartki, z których mierzą go fioletowe oczy szatana. I człowiek znów się uśmiecha. Ale nie wiadomo, jakie są teraz jego myśli. Przez twarz przebiegają fale niepokoju. Człowiek sprawia wrażenie wędrowca, który na moment stanął w obcej krainie, żeby odszukać kierunek własnej drogi. I rozumiał, że stracił orientację. A wokół pustka.

Płomienie jeszcze raz poderwały się z dna ciemności i skoczyły wprost w źrenice człowieka. Człowiek zesztywniał. Jego dusza wypełniła się jakąś tajemnicą. Nawet kot się cofnął tknięty atawistycznym impulsem. Miauknął i zwinął się w kłębek. Człowiek znów spojrzał na swoje dłonie. Pomyślał o swoim długim, niepotrzebnym życiu. Dojrzał je nagle jak obraz w lunecie nakierowanej w głąb historii. Zobaczył innych ludzi, którzy wokół niego się krzątali. Coś mu tłumaczyli. Do czegoś przekonywali. A on widział siebie jako starca pochylonego nad ostatni,a kartką, opisującego bezkształty przypominające manewry śmierci. Musiał zamknąć oczy, żeby uwolnić się od natrętnej wizji. Na niewiele się to zdało. Pod powiekami przemieszczały się odległe widoki, nierozpoznawalni ludzie, niewyobrażalne światy.

Wargi człowieka rozchyliły się. Poczuł pragnienie. Wstał w przygaszonym świetle kominka i skrzywił w bolesnym grymasie twarz. Przenikliwy ból chwycił go równocześnie w krzyżu, w nogach i w piersi. Człowiek usiłował złapać powietrze, ale zachwiał się. Dotknął ręka fotela i oparł się o przedmiot. I po raz trzeci tej nocy uśmiechnął się. Wysłał uśmiech w przestrzeń, za okno, w stronę gwiazd. I po chwili dźwignął się. Wypił szklaneczkę whisky i wrócił do kominka. Na powrót usiadł przed ogniem, który drżał. Tym razem człowiek pomyślał o tym, że należy umierać w samotności. Pomyślał o tym, że drugi człowiek nie powinien widzieć, jak przychodzi śmierć. I uśmiechnął się po raz czwarty. I powiedział głośno: „Ale prawda jest taka, że człowiek nigdy nie umiera sam”. Zamknął oczy, a kot podszedł i zaczął się wcierać w zwisająca dłoń.

Obraz 9.

Ale co się stało? Gdy tylko człowiek opuścił powieki, nie wiadomi skąd, nie wiadomo jakimi przejściami, zaczęły się gromadzić nad nim cienie, duchy, zjawy, widma i niespotykane kombinacje rzeczy i ludzi, drzew i barwnych plam, zagadkowych głębi i uśmiechu rozprzestrzenionego nad światem, ptaków i idei, kwiatów i wyobrażeń, snów i realiów, nizin i gór, piękna i brzydoty, lęków i entuzjazmu, prawdy i kłamstwa, geometrycznych znaków i abstrakcyjnej próżni. Czyjaś nieznana ręka okryła człowieka kocem. Zebrane postacie pochyliły się nad śpiącym. Wyglądało tak, jakby chciały odkryć tajemnicę jego istnienia. Jakby szukały w nim skarbu, który zapewni światu wieczny ład, porządek i sprawiedliwość. A człowiek, w migotliwych plamach światła, jakby na dnie popiołu zmieniały się na przemian światełka, trwał z opuszczona głową, nieświadomy tego, co wokół niego się działo. I jeszcze długo w nocy nie odstępowały go pochylone nad nim mgliste postacie jego opowieści.

Obraz 10.

Gdy człowiek uśmiechnął się po raz piąty, ujrzał przed sobą tlące się ostatnie węgliki. Długo patrzył w ostateczna ciemność, która ze wszystkich stron osaczała Dom. Potem przeciągnął się, wziął do reki świecę i usiadł nad pusta kartką. Pomyślał o tym, że czeka go wiele pracy, i sięgnął po ołówki, długopis i laptop. I uśmiechając się znowu, poczuł się młody i silny. Zmrużył oczy i wpatrywał się w białą płaszczyznę. I tylko cienie słyszały, jak wyrzekł te słowa: „Człowiek nigdy nie umiera sam”. I jakaś rysa piękna przeorała mu twarz.

A ludzie z miasta, którzy prowadzili nocne rozmowy ze śmiercią, widzieli, jak w domu na końcu ulicy miga malutkie światło. A potężna bryła człowieka znieruchomiała nad biurkiem. Ludzie w mieście wzdychali do nieba. I znów zerkali na dom, gdzie człowiek rozgarniał świetlistą myślą mrok. I zanurzał się w Wieczność.